Prezentacja problematyki doświadczenia religijnego

praca magisterska z teologii pastoralnej

Doświadczenie religijne jest rzeczywistością, która nigdy nie przestawała fascynować ludzkości. Niektórzy ludzie doszli do wniosku, że doświadczenie religijne jest niezwykle wartościowe, uważając je za najwspanialszą jakość życia, w jakiej człowiek może uczestniczyć. Inni ocenili je natomiast jako bezwartoś­ciowe, uważając je za wyrażenie ludzkiego samookłamywania się i niedojrzałości[i].

Stosunek do doświadczenia religijnego uwarunkowany jest nie tylko różnicami religijno – światopoglądowymi, lecz również, świadomie, lub nawet nieświadomie przyjmowanym, systemem filozoficznym.

Na terenie filozofii i teologii odnajdujemy różne próby definiowania i opisywania doświadczenia religijnego. W tej dziedzinie nie ma wśród filozofów i teologów całkowitej zgod­ności. Jak twierdzi Z. Zdybicka „teoria poznania religijnego nie należy do dziedzin, które mogą poszczycić się ogólnie przyjętymi osiągnięciami, czy jednolitością wyników”[ii] . Istnieją również poważne rozbieżności dotyczące zakresu pojęcia „doświadczenie religijne” a nawet samej koncepcji doświadczenia[iii].

Doświadczenie religijne niewątpliwie jest rzeczywistością skomplikowaną i złożoną, a więc niełatwą do zdefiniowania. Jest jednak zjawiskiem często badanym przez psychologię religii. Przede wszystkim jednak jest to rzeczywistość, którą zajmuje się filozofia i teologia, dlatego też najpierw przedstawione zostaną filozoficzno-teologiczne koncepcje doś­wiadczenia religijnego.

Na początku niniejszego rozdziału zostaną zaprezentowane niektóre koncepcje filozoficzne: subiektywizm, fenomenologia, transcendentalizm, realizm. Następnie przedstawione zostanie koncepcja doświadczenia religijnego funkcjonująca na gruncie teologii katolickiej.

W drugim paragrafie zajmiemy się psychologiczną interpre­tacją przeżycia religijnego, zaś w trzecim zostaną przedstawione wyniki badań dotyczących percepcji przeżycia religijnego przez młodzież szkół średnich.

[i] Por. J. van der Lans. Psychodelic drugs and religious experience. mps. b. m. w. 1981. Por. S. Kuczkowski. Psychologia religii. Kraków 1993 s. 101.

[ii] Z. Zdybicka. Problem doświadczenia religijnego. „Roczniki Filozoficzne” 25: 1977 z. 2 s. 5.

[iii] Na temat filozoficznego pojęcia terminu „doświadczenie” zob.: M. Krąpiec. Doświadczenie w metafizyce. „Roczniki Filozoficzne” 24: 1976 z. s. 5-16; R. Ingarden. Z badań nad filozofią współczes­ną. Warszawa 1963; K. Ajdukiewicz. Logika pragmatyczna. Warszawa 1965; T. Czeżowski. Filozofia na rozdrożu. Warszawa 1965 s. 73-81; T. Czeżowski. Teoria a doświadczenie. Warszawa 1966; A. Stępień. Rodzaje bezpośred­niego poznania. „Roczniki Filozoficzne” 19: 1971 s. 95-127; A. Stępień. Rola doświadczenia w punkcie wyjścia metafizyki. „Zeszyty Naukowe KUL” 17: 1974 z. 4 s. 29-37; S. Kowalczyk. Drogi ku Bogu. Wrocław 1983. s. 53-85.