W Polsce istnieje szereg różnych kościołów i związków wyznaniowych, które korzystają z pewnych uprawnień i ochrony prawnej zapewnionej przez polskie prawo. Współpraca państwa z kościołami i innymi związkami wyznaniowymi regulowana jest przez konstytucję RP, ustawy o stosunku państwa do kościołów i innych związków wyznaniowych oraz przez różne akty prawne.
Kolejnym podmiotem wolności religijnej są kościoły i inne związki wyznaniowe. Konstytucja posługuje się przy tym zapożyczonym z Konstytucji Marcowej z 1921r. terminem „związki wyznaniowe” na określenie ogółu wspólnot o charakterze religijnym w tym również kościołów, przy czym termin „kościół” jest używany głównie do określenia wspólnoty chrześcijańskiej, natomiast termin ”związek wyznaniowy” do wspólnot nie chrześcijańskich[1].
W Polsce, Kościół rzymskokatolicki jest największym związkiem wyznaniowym i ma szczególne uprawnienia oraz ochronę prawna w ramach polskiego prawa. Inne kościoły i związki wyznaniowe, w tym m.in. Kościół prawosławny, Kościół ewangelicko-augsburski, Kościół adwentystów dnia siódmego czy Świadkowie Jehowy, także posiadają określone prawa i uprawnienia.
Konstytucja RP gwarantuje wolność wyznania i sumienia, co oznacza, że każdy ma prawo do wolnego wyboru i wyznawania swojej religii lub niewyznawania żadnej. Jednocześnie, ustawy regulujące stosunki państwa z kościołami i innymi związkami wyznaniowymi określają zasady ich działalności i współpracy z państwem.
Kościół rzymskokatolicki w Polsce posiada szczególne uprawnienia, m.in. co do finansowania z budżetu państwa działalności charytatywnej, prowadzenia szkół, szpitali czy innych instytucji publicznych. W Polsce działa także komisja rządowa ds. kontaktów z Kościołem katolickim oraz Rada ds. Wyznań Religijnych, które zajmują się kwestiami związanymi z relacjami państwa i kościołów.
Inne kościoły i związki wyznaniowe także mają określone uprawnienia, m.in. co do uzyskiwania statusu kościoła lub związku wyznaniowego, zwolnienia ze składek na ubezpieczenia społeczne czy prawo do prowadzenia działalności charytatywnej.
W Polsce, kościoły i związki wyznaniowe są także objęte ochroną prawną, m.in. przed dyskryminacją czy atakami ze strony innych osób lub instytucji. Prawo polskie reguluje także kwestie związane z m.in. ochroną mienia kościelnego, prawami pracowniczymi duchowieństwa czy procedurami związanymi z wyborami władz kościelnych.
Kościoły i związki wyznaniowe w Polsce posiadają określone uprawnienia i ochronę prawna regulowaną przez polskie prawo. Ustawy regulujące stosunki państwa z kościołami i innymi związkami wyznaniowymi określają zasady ich działalności i współpracy z państwem, zapewniając wolność wyznania i sumienia, a także ochronę praw i wolności religijnych. Kościół rzymskokatolicki, jako największy związek wyznaniowy, posiada szczególne uprawnienia, jednakże także inne kościoły i związki wyznaniowe posiadają określone prawa i uprawnienia, m.in. co do uzyskiwania statusu kościoła lub związku wyznaniowego, zwolnienia ze składek na ubezpieczenia społeczne czy prawa do prowadzenia działalności charytatywnej.
W Polsce, stosunki państwa z kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są przedmiotem wielu kontrowersji i debat, zwłaszcza w kwestii finansowania działalności kościołów i ich wpływu na życie publiczne. W ostatnich latach pojawiają się także głosy, domagające się większej równości w traktowaniu różnych związków wyznaniowych przez państwo. Mimo to, kościoły i związki wyznaniowe w Polsce nadal odgrywają ważną rolę w życiu społecznym i kulturowym, a ich działalność jest objęta ochroną prawna.
Warto podkreślić, że wolność wyznania i sumienia jest jednym z fundamentów demokratycznego państwa prawnego. Właśnie dlatego, państwo ma obowiązek chronić i szanować prawa i wolności religijne każdego człowieka, bez względu na jego przekonania i wyznanie. Współpraca państwa z kościołami i innymi związkami wyznaniowymi powinna być oparta na zasadach równości, szacunku i tolerancji, co jest warunkiem prawidłowego funkcjonowania demokracji.
Konstytucja nie odnosi się w pełni do wolności wykonywania funkcji religijnych przysługujących tym podmiotom. Obszerny katalog uprawnień przysługujących kościołom i innym związkom wyznaniowym podaje ustawa o gwarancjach wolności sumienia i wyznania[2].
W artykule 19 tej ustawy wskazuje iż wypełniając funkcje religijne kościoły i inne związki wyznaniowe mogą w szczególności: określać doktrynę religijną, dogmaty i zasady wiary oraz liturgię, organizować i publicznie sprawować kult, udzielać posług religijnych, w tym osobom, pełniącym służbę wojskową, przebywającym w zakładach służby zdrowia i zakładach penitencjarnych, organizować obrzędy i zgromadzenia religijne, rządzić się w swoich sprawach własnym prawem, swobodnie wykonywać władzę duchowną oraz zarządzać swoimi sprawami, ustanawiać, kształcić i zatrudniać duchownych, realizować inwestycje sakralne i inne inwestycje kościelne, nabywać, posiadać i zbywać majątek ruchomy i nieruchomy oraz zarządzać nim, zbierać składki i otrzymywać darowizny, spadki i inne świadczenia od osób fizycznych i prawnych, wytwarzać i nabywać przedmioty i artykuły potrzebne do celów kultu i praktyk religijnych oraz korzystać z nich, nauczać religii i głosić ją, w tym za pomocą prasy, książek i innych druków oraz filmów i środków audiowizualnych, korzystać ze środków masowego przekazywania, prowadzić działalność oświatowo-wychowawczą, tworzyć i prowadzić zakony oraz diakonaty, tworzyć organizacje mające na celu działalność na rzecz formacji religijnej, kultu publicznego oraz przeciwdziałania patologiom społecznym i ich skutkom, prowadzić działalność charytatywno-opiekuńczą, powoływać krajowe organizacje międzykościelne, należeć do międzynarodowych organizacji wyznaniowych i międzywyznaniowych oraz utrzymywać kontakty zagraniczne w sprawach związanych z realizacją swoich funkcji.
[1] Zob. J. Krukowski, Polskie prawo…, dz. cyt., s.60.
[2] Dz.U. z 1989 r., nr 29, poz. 155 z późniejszymi zmianami.