Miesiąc: grudzień 2022

Sekciarstwo gnostyckie

przez
5/5 - (6 votes)

„Gnoza pochodzi od greckiego słowa „gnosis” (wiedz, poznanie). W znaczeniu religioznawczym oznacza wiedzę przeznaczoną dla wtajemniczonych, dotyczącą tajemnic Boskich i zapewniającą tym, którzy ją posiedli zbawienie.”[1] Gnozę wyróżnia dualizm antykosmiczny i antysomatyczny, „negatywnie i pesymistycznie ujmujący stworzenie i istnienie widzialnego świata, kosmosu oraz pobytu na nim człowieka, czyli przebywanie w ciele.

Bóg – najwyższy byt, od którego wywodzą się wszystkie byty duchowe, ale nie materialne, nie może być poznany drogą pośrednią – przez świat, ale przez objawienie wewnętrzne, czyli poznanie siebie jako człowieka mającego naturę Boską. W gnostycyzmie znajdujemy więc rodzaj nauki o samozbawieniu człowieka. Człowiek „wewnętrzny”  wywodzi się od Boga drogą emanacji lub jest identyczny z Bogiem. Powstanie świata i człowieka gnostycyzm przedstawił jako  upadek, dramat spowodowany nadużyciem przez człowieka wolnej woli. Człowiek jest raczej ofiarą tego dramatu niż winowajcą. Złem jest przebywanie na świecie, w ciele materialnym, zbawianie pojmuje się jako wyzwolenie ze świata i uwolnienie z ciała.”[2]

Gnostycyzm czerpie swą mitologię z judaizmu, chrześcijaństwa czy platonizmu. Jego najszerzej znanymi przedstawicielami byli Walentynianie (gnostycyzm chrześcijański, wiek II i III), przejawiał się on w systemie setiańskim i pismach hermetycznych, elementy gnostycyzmu pojawiły się w mancheizmie, w poglądach paulicjan, bogomiłów, katarów.

Gnostycyzm chrześcijański przybrał postać bardzo wielu sekt. Odrzucały one dogmat o wcieleniu, śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa, chrześcijańską etykę, sakramentologię i eklezjologię, przypisując stworzenie Demiurgowi i kwestionując chrześcijański kanon Pisma Świętego, praktykowały pewne magiczne rytuały zabiegając o prawdziwą gnozę. Sekty te przestały istnieć około V wieku po Chrystusie, jednakże w ostatnich dwóch stuleciach pojawiło się wiele grup, uważających się za spadkobierców gnostyków (np. Kościół Gnostyczny Doinela, 1888r.). Również ruch New Age przejął pewne elementy gnostycyzmu.[3]

[1] Adam Zamojski, New Age: filozofia, religia i paranauka, Uniwersytet Śląski, Katowice 2000r., s.34.

[2] Adam Zamojski, New Age: filozofia, religia i paranauka, Uniwersytet Śląski, Katowice 2000r., s.35 i 36.

[3] Za: C. V. Manzanares, Prekursorzy Nowej Ery, Wydawnictwo Księży Werbistów VERBINUM, Warszawa 1994, s.53-54.

Czym jest New Age? Główne idee New Age

przez
5/5 - (5 votes)

Czym jest New Age? Aby odpowiedzieć na to pytanie musimy dotrzeć do jego korzeniu, do jego podstaw ideologicznych. Pomoże nam w tym ujęcie Andrzeja Wiercińskiego, przedstawiające genezę New Age w postaci schematu blokowego.

A. Wierciński,. Krytyka krytyki New Age, w: M. Gołaszewska. (red.), Oblicza nowej duchowości. Materiały XXIII Ogólnopolskiego Seminarium Estetycznego New Age Kraków-Mogilany 1995, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 1995, s.83.

Jak pokazuje powyższy schemat New Age nie jest ruchem jednolitym. Wpływy na jego obecny charakter mają zarówno tradycyjne chrześcijaństwo, scjentyzm,  jak i magia, hinduizm, buddyzm czy ruchy okultystyczne, a i on sam oddziaływuje na te nie. „Ruch New Age nie rozpoczął się ani w sześćdziesiątych ani w siedemdziesiątych latach naszego stulecia. Korzeniami swymi sięga zarówno starożytnej gnozy, hinduizmu, jak i żydowskiej Kabały.”[1] – tak twierdzi w swej pracy Ks. S. Dobrzański.

Główne idee New Age

Trudno przedstawić w sposób pełny i precyzyjny ideologii New Age. Podstawową cechą tego zjawiska jest synkretyzm, czerpie bowiem z całego dorobku ludzkości, stając się tym samym nieprawdopodobną mieszaniną ludzkiej myśli, wierzeń i przesądów. Jako najważniejsze elementy New Age mogę podać:

  1. Człowiek i świat tworzą wspólny kosmos, wspólne uniwersum i są powiązani wspólną dynamiką.
  2. Uniwersum wypełnione jest boskim pierwiastkiem, a ściślej boską energią.
  3. Człowiek jest współtwórcą i współpartnerem Boga w całym dziele stworzenia.
  4. Najważniejsza jest świadomość.
  5. Pojednanie i nowe braterstwo.
  6. Załamanie się i upadek – powstanie i rozwój.
  7. Życie po śmierci jest faktem.

[1] S. Dobrzanowski, New Age zagrożeniem i wyzwaniem dla współczesnego chrześcijaństwa, w: S. Dobrzanowski (red.), New Age. Pseudoreligia. Polskie Towarzystwo Teologiczne, Wydawnictwo UNUM, Kraków 1994, s.8.

Okultyzm, spirytyzm, magia

przez
5/5 - (5 votes)

Okultyzm określa wiarę w tajemne moce i uprawnianie tajemnych nauk (magii, astrologii, wróżbiarstwa, alchemii i tajemnej medycyny). Termin ten wprowadził Eliphas Levie (wiek XIX) nawiązując do dzieła C. Agrippy De occulta philosophia (wiek XVI).Samo słowo pochodzi z łacińskiego „occultus” i znaczy tyle, co tajemny, ukryty. „Dziewiętnastowieczny okultyzm był reakcją na pozytywizm i scjentyzm. Okultyzm był potępiany przez Biblię jak i przez kościół chrześcijański.[1]

Spirytyzm to zespół wierzeń i praktyk opartych na założeniu, że istnieje łączność między medium (stanowiącym łącznik) a duchem. Starożytny ruch spirytystyczny został odnowiony w Stanach Zjednoczonych, spopularyzowany w Niemczech i Wielkiej Brytanii, skąd rozprzestrzenił się na resztę Europy. „Z czasem nabrał cech zorganizowanej religii: miał swoje rytuały, miejsca kultu, kapłanów i misjonarzy.”[2]

Magia ogólnie pojmując jest próbą oddziaływania na naturę w celu osiągnięcia cudownych skutków, które świadczy o zdobyciu władzy nad mocą stanowiącą o jedności wszechświata. Słowo „magia” wywodzi się od „magów” (członków kasty kapłańskiej u Medów i Persów), którzy wyróżniali się znajomością astrologii, posiadali umiejętność wróżenia i znali inne tajemne sztuki. Wyróżnia się magie białą (praktykowaną dla osiągnięcia dobra), czarną (dla osiągnięcia złych czynów) czy w końcu czerwoną (dla ułatwienia kontaktów seksualnych).

Andrzej Wierciński określa magię jako „zbiór czynności obrzędowych  skierowanych ku nadnaturalnej, ożywionej i tajemniczej stronie rzeczywistości, , oraz zmierzających poprzez instrumentalne oddziaływania na nią, do wymuszenia zajścia pożądanej zmiany w otoczeniu. Magia opiera się o społeczną wiarę w skuteczność jej zabiegów (…). W archetycznego typu społeczeństwach (…) miała wspomagać skuteczność zwykłych zachowań narzędziowych, bądź społecznych z jednej strony, a z drugiej – prowadzić do wywołania określonych skutków w sytuacjach trudnych bądź niecodziennych, kiedy to normalne zachowania były bezsilne. Charakterystyczne dla magii jest przekonanie, że drobiazgowe spełnienie poszczególnych elementów czynności magicznej, w określonych warunkach miejsca i czasu, oraz stanu psychofizycznego jej wykonawcy, muszą doprowadzić do upragnionego skutku. (…) Jest to najpierwotniejsza forma religijnego stosunku człowieka do świata.”[3]

Czynności magiczne charakteryzują się niezwykłością i tajemniczością (formuły magiczne, zaklęcia, przedmioty magiczne, określony czas i niezwykłość miejsca np. cmentarz). Istotnym też elementem jest wiara w istnienie specjalnego języka magicznego – odpowiednio wypowiedziane słowa mają moc formotwórczą lub przymuszającą nadprzyrodzone istoty do świadczenia pożądanych usług.

[1] Adam Zamojski, New Age: filozofia, religia i paranauka Uniwersytet Śląski, Katowice 2000r., s.39,  za: A. Possacki, Okultyzm, magia, demologia. Podstawy chrześcijańskiej walki duchowej, Kraków 1998, s.15-25.

[2] C. V. Manzanares, Prekursorzy Nowej Ery, Wydawnictwo Księży Werbistów VERBINUM, Warszawa 1994r., s.113-114.

[3] A. Wierciński, Magia i religia. Szkice z antropologii religii, Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków 1994r., c.103-107.

Neopoganizm

przez
5/5 - (5 votes)

Postaram się zarysować najważniejsze nośniki ideologiczne odpowiedzialne za kształt obecnego New Age.

„Neopoganizm jest terminem określającym różne ruchy, których celem jest powrót do pogańskich – przedchrześcijańskich wierzeń”[1], czy to do religii druidów, mitologii egipskiej czy germańskiej. Neopoganie określają swoją religię jako „religię przyjemności i celebracji, tańcem z tajemnicami Przyrody i drogą samorealizacji”.[2]

Najważniejsze trzy wspólne dla neopogan wartości (wg. Brytyjskiej Pagan Federation) to:

–  Miłość do Natury i więź z nią, a nie stosunek agresji i dominacji nad przyrodą: cześć dla siły życia i nieustannie odnawiającego się cyklu życia i śmierci;

–  Pogańska etyka – streszczająca się w słowach: „rób co chcesz, ale nie krzywdź nikogo”, według której każda jednostka jest odpowiedzialna za odkrycie swojej prawdziwej natury i jej pełne rozwinięcie w harmonii z otaczającym światem;

– Koncepcja Bogini i Boga jako wyrazu boskiej rzeczywistości, aktywne uczestnictwo w ich kosmicznym tańcu, kobiecość i męskość, a nie górowanie jednego pierwiastka żeńskiego nad męskim czy odwrotnie.

Poganie sięgają do przedchrześcijańskich religii politeistycznych (druidyzm, odynizm, wiccanizm, szamanizm), praktykując indywidualnie lub w małych niezależnych grupach, które współpracują ze sobą na zasadzie sieci.[3]

[1] Adam Zamojski, New Age: filozofia, religia i paranauka, Uniwersytet Śląski, Katowice 2000r., s.43.

[2] Pagan Federation Information Pack, London, s.3, za: Adam Zamojski, New Age: filozofia, religia i paranauka, Uniwersytet Śląski, Katowice 2000r., s.180.

[3] J. Tomasiewicz, Stare religie nowej ery, Kwartalnik Religioznawczy Nr 5/6 1994r., Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków 1994, s.90-91; z: Adam Zamojski, New Age: filozofia, religia i paranauka, Uniwersytet Śląski, Katowice 2000r., s.180-182

Teozofia

przez
5/5 - (5 votes)

„Teozofia” z greckiego oznacza „Mądrość Bożą” (wiedzę o bogu). W nowszym sensie obejmuje ona poglądy chrześcijańskie i pozachrześcijańskie, tworząc z nich esencyjny, jednolity światopogląd, włączając w to elementy alchemii, astrologii, okultyzmu, buddyzmu, hinduizmu czy spirytyzmu. Jej celem jest osiągnięcie wiedzy ezoterycznej w zakresie przemian człowieka i jego uduchowienia (poznanie siebie i uznanie za istotę o naturze Boskiej i Boskim przeznaczeniu).

Teozofia jest światopoglądem religijno-filozoficznym głoszącym możliwość bezpośredniego kontaktu człowieka ze światem nadprzyrodzonym i poznawania jego tajemnic przede wszystkim poprzez objawienie mistyczne, w węższym znaczeniu jeden z przejawów tendencji do łączenia różnych religii (synkretyzm), głoszoną przez Towarzystwo Teozoficzne. , założona w 1875 roku przez Helenę Blavatsky w Nowym Jorku.

Później kontynuowali ją jej uczennica Alice Bailey i jej mąż Foster Bailey, którzy w 1920 roku założyli Lucifer Publishing Company, przemianowaną kilka lat później na Lucis Trust. Motto teozofii: „Nie ma religii wyższej niż prawda”. Według Bławatskiej teozofia nie jest religią, ale systemem myśli zgodnym z niektórymi zorganizowanymi religiami, takimi jak buddyzm i hinduizm. Pod koniec XIX wieku miał silny wpływ na masonerię, zwłaszcza na lożę Le Droit Humain. Opierając się na opozycji do teozofii, Rudolf Steiner stworzył antropozofię. W uproszczonej wersji idee teozoficzne przeniknęły do masowej świadomości, dając początek ruchom New Age.

Termin „teozofia” pochodzi od greckich słów θεος „bóg” i σοφία „mądrość”. Według Bławatskiej oznacza to dosłownie „mądrość bogów” i po raz pierwszy zostało użyte przez neoplatonistę Ammoniusa Saccasa w III wieku naszej ery. oznaczać wieczny system etyczny, który godzi wszystkie religie.

Za najbliższego poprzednika New Age uważane jest przez znawców Towarzystwo Teozoficzne, założone przez Rosjankę Helenę Pietrowną Bławatską w 1875 r. w Nowym Jorku. Towarzystwo osiągnęło największy wpływ za przewodnictwa Annie Besant (ponad 300 książek i broszur). Podstawy doktrynalnej dostarczyła ruchowi teozoficznemu Alice Bailey (25 książek). Opierając się na astrologii zapowiadał ona bliskie powtórne przyjście Chrystusa rozumianego jako jednego z siedmiu Kierowników Duchowych (Mistrzów Mądrości) oraz stworzenie nowego porządku światowego, nowe ery (stąd nazwa „New Age”) – Wieku Wodnika.

Według niej ruch New Age miał pozostać w całkowitym ukryciu aż do roku 1975, kiedy to zostanie ujawniony plan nowego porządku świata i jego istoty, a następnie nauczanie New Age będzie rozpowszechnione przez wszystkie dostępne media. „Plan ma zakładać ustanowienie nowego porządku światowego i nowej religii światowej, zaś głównym celem politycznym ruchu New Age ma być całkowita kontrola nad światem oparta na ogólnoświatowym systemie kart kredytowych, światowej wiedzy kontrolującej zaopatrzenie w żywność, ogólnoświatowym poborze do wojska.”[1]

[1] Adam Zamojski, New Age: filozofia, religia i paranauka, Uniwersytet Śląski, Katowice 2000r., s.46-48.