Cechy dojrzałej religijności

5/5 - (4 votes)

Religijność niewątpliwie dotyczy całej sfery postaw i działal­ności człowieka. Nie sposób również przecenić jej roli w funkcjonowaniu osobowości, gdyż od strony psychologicznej jest „produktem” całej osobowości człowieka[i]. Wg Z. Chlewińskiego religijność należy traktować jako religijny aspekt osobo­wości[ii]. Religij­ność jego zdaniem należy do właściwości konstytuujących osobę ludzką.  Tak więc religijność niewątpliwie odgrywa bardzo znamienną rolę w strukturze ludzkiego „ja”[iii].

Tym samym wartości religijne są predysponowane do odgrywania szczegól­nie doniosłej roli w życiu psychicznym człowieka. Wprowad­zają w nie nowe treści i zajmują centalne miejsce we wszystkich jego ustosunkowaniach się do siebie samego, do innych ludzi i do różnorodnych zdarzeń zachodzących w otaczającym go świecie[iv]. Dojrzałość religijna oznacza immanentny, docelowy stan rozwoju religijności. Może ona przyjmować formy mniej lub bardziej doskonałe. Dojrzała religijność kształtuje się przez wychowanie danej jednostki w duchu przyjętych w danym środowisku pojęć, przez instytucje religijne oraz osobiste doświadcze­nia[v].

Kryteria dojrzałej religijności wg Z. Chlewińskiego (autor bierze pod uwagę tylko wyznania chrześcijańskie) można sprowa­dzić do pięciu podstawowych:

1) Autonomia motywacji religijnej. Zasada autonomii funkcjonal­nej głosi, iż motywy (w tym i religijne) dorosłego człowieka nie mają związku funkcjonalnego z wcześniejszymi doświadczeniami, w których się zrodziły i ujawniły. Religia jako wartość sama w sobie jest zdolna pobudzić daną jednostkę do działania, wpływa znacząco na całokształt jej zacho­wań[vi]. W przypadku religij­ności dojrzałej motywacja religijna jest w pełni autonomicz­na[vii].

2) Koncepcja Boga. Pojęcie, jakie człowiek ma o Bogu nigdy nie ma charakteru adekwat­nego, lecz jedynie analogiczny. Dojrzała religijność tworzy dojrzały, apofatyczny obraz Boga. Wobec tej, niewyrażalnej Rzeczywistości znaki naturalnego języka uzyskują odniesienia analogiczne. Dojrzały obraz Boga jest wolny od emocji i projektowanych doświadczeń[viii].

3) Umiejętność różnicowania elementów istotnych i ubocznych w religii. Człowiek religijnie dojrzały potrafi zróżnicować poszczególne aspekty swojego wyznania i odróżnić to, co istotne od tego, co ma jedynie uboczny, historycznie uwarunkowany charakter[ix].

4) Umiejętność rozwiązywania kryzysów religijnych. W przypadku człowieka o dojrzałej religijności kryzysy religijne traktowane są jako twórczy impuls prowadzący do wykształto­wania się bardziej dojrzałej myśli religijnej[x].

5) Autentyczność przekonań religijnych. Przekonania religijne są o tyle specyficzne, że dotyczą odmiennej, transcen­dentnej, pozaem­pirycznej (w wąskim sensie) rzeczywistości. Jako kryterium auten­tyczności przekonań przyjmujemy świadome uznawanie pewnych przekonań ze względu na siłę ich argumen­tów dla uznającego, czy też ze względu na ich wartość. Fakt przyjęcia twierdzeń religij­nych nie zwalnia człowieka dojrzałego od prób lepszego ich zrozumienia, oceny, czy nawet weryfikacji[xi].

Do wyżej wymienionych kryteriów dojrzałej religijności można również dodać, za Allportem[xii] stałość i zwartość konsek­wencji moralnych płynących z wiary, szerokość pojmowania religijnego, integralny charakter religijności oraz jej charak­ter heurystyczny.

Religijność dojrzała, która jest oparta na przekonaniach staje się centralnym dynamizmem w strukturze osobowości. Religijność taka znajduje się w centrum świadomości jednostki, zaś ocena ludzi, zdarzeń, czy sytuacji dokonuje się poprzez odniesienie ich do wartości centralnej[xiii].


[i]  D. Ziółkowski. Z Zagadnień dojrzałości religijnej. „Znak” 12: 1971 s. 1587-1595.

[ii]  Por. Z. Chlewiński. Religijność dojrzała. W:  Wybrane zagad­nienia z psychologii pastoralnej. Lublin 1989 s. 9.

[iii] Por. Z. Chlewiński. Dojrzałość, osobowość, sumienie, jw. s. 86-87.

[iv] Por. Z. Chlewiński. Religijność dojrzała, jw. s. 10-11.

[v] Por. Z. Chlewiński. Dojrzałość, osobowość, sumienie, jw. s. 88.

[vi] Por. D. Ziółkowski, jw. s. 1593.

[vii] Por. Z. Chlewiński. Religijność dojrzała, jw. s. 13-15.

[viii] Por. Z. Chlewiński. Dojrzałość, osobowość, sumienie, jw. s. 92-95.

[ix] Por. Z. Chlewiński. Religijność dojrzała, jw. s. 17-19.

[x] Por. Z. Chlewiński. Dojrzałość, osobowość, sumienie, jw. s. 98-104.

[xi] Por. Z. Chlewiński. Religijność dojrzała, jw. s. 25-36.

[xii] G. Allport. Osobowośc i religia.

[xiii] Por. Z. Chlewiński. Dojrzałość, osobowość, sumienie, jw. s. 106.