praca dyplomowa z teologii
Źródłem religii i religijności w Biblii jest Objawienie historyczne, co odróżnia judaizm i chrześcijaństwo od wszystkich innych religii[i].
Objawiający się Bóg jest Bogiem Żywym. Bóg ten jest wprawdzie niewidzialny (por. 1 J 4,12), lecz nie znaczy to wcale, że nie troszczy się o świat i ludzi (por. Mt 6,25-31)[ii].
W Starym Testamencie poznajemy Boga jako istotę godną największej czci i uwielbienia. Jest On żywą Osobą, z którą człowiek nawiązuje mniej lub bardziej bezpośredni kontakt. Właśnie ten kontakt człowieka z Bogiem, a także odniesienie do drugiego człowieka są fundamentem religijności starotestamentalnej[iii]. W Starym Testamencie najważniejszym przejawem religijności Izraelity było oddawanie czci Bogu. Przede wszystkim chodziło o radykalne odrzucenie politeizmu. Monoteizm był mocno akcentowany także jako fundament prawa Mojżeszowego (por. Wj 20,3; Kpł 20,2). Bardzo znaczącą część tekstów Starego Testamentu stanowią przepisy ukazujące obowiązek oddawania kultu Bogu, a także konkretne formy i przepisy dotyczące tegoż kultu[iv].
Konkretnym wyrazem religijności starotestamentalnej była pobożność (hebr. hesed). Stary Testament pobożnością nazywa wzajemne stosunki przyjaciół, rodziców, czy sprzymierzeńców (por. Rdz 47,29; 1 Sm 20,8). Takie relacje są przenoszone na stosunki między Bogiem i Jego ludem. Odpowiedzią Izraela na Boże wezwanie ma być synowskie oddanie, posłuszeństwo i pełen miłości kult (Por. Pwt 10,12). Z tej miłości wyrasta braterska miłość do innych ludzi[v].
W Nowym Testamencie pojęcie kultu i pobożności uległo zasadniczej zmianie, w żadnym jednak wypadku nie uległ osłabieniu obowiązek oddawania czci Bogu. Doskonałym przykładem i wzorem religijności jest tu Jezus Chrystus[vi].
Nowy Testament określa Jezusa Chrystusa jako pobożnego w pełnym tego słowa znaczeniu (Por. Dz 2,24; 13,35)[vii]. Wyraźnie potwierdza on starotestamentalne przykazanie z Pwt 6,13, nauczając o konieczności służby Bogu (por. Mt 4,10). Zwraca jednak uwagę na pewne przejaskrawienia w kulcie judaistycznym, związane z formalizmem i jedynie zewnętrznym traktowaniem religijności (por. J 4,24)[viii].
Religijność w teologii
Teologia moralna rozważa religijność w perspektywie odpowiedzi człowieka na Bożą obecność i udzielanie się mu w Jezusie Chrystusie[ix].
Jest to postawa głębokiej, należnej Bogu czci, która przejawia się w różnego rodzaju aktach kultu[x].
Postawa religijności w chrześcijaństwie wyrasta z wiary. Dlatego można powiedzieć, że akty kultu stanowią wyraz wiary chrześcijanina[xi]. Są więc one podstawowymi przejawami religijności.
Religijność jest ludzką inicjatywą, stanowi świadectwo wiary, nadziei i miłości[xii].
Jest to ludzkie podziękowanie za wiarę, nadzieję i miłość, czy inaczej mówiąc konsekwencja praktykowania wiary, nadziei i miłości. Religijności nie da się wyodrębnić spośród innych cnót, z którymi jest nierozerwalnie powiązana.
Wszystkie próby etymologicznego wyjaśnienia terminu „religia” sprowadzają się do wspólnego rdzenia „legere”, co sugeruje wypełnienie zobowiązania. Religijność pociąga więc za sobą pewne ściśle określone obowiązki moralne. Z religijnością wiązało się zawsze oddawanie czci Bogu, składanie ofiar, oraz przyjmowanie określonej postawy wobec Transcendencji. Ta postawa przyjmuje formę sprawności, czyli cnoty przenikającej całe ludzkie życie.
[i] Por. W. Łydka, jw. s. 204.
[ii] Por. S. Olejnik. Teologia moralna. Warszawa 1991 T. 5 s. 7.
[iii] Tamże s. 7-8.
[iv] Tamże s. 17-18.
[v] Por. J. Skotnicki. Pobożność. W: Z. Pawlak [red.] Katolicyzm A-Z. Łódź 1989. s. 312.
[vi] Por. S. Olejnik. Teologia moralna, jw. s. 17-18.
[vii] Por. J. Skotnicki, jw. s. 312.
[viii] Por. S. Olejnik. Teologia moralna, jw. s. 17-18.
[ix] Na temat pojęcia religijności w teologii moralnej zob.: W. Dudek. Człowiek – religia. „Ateneum Kapłańskie” 60: 1960 s. 3-18; S. Huet. Cnota religijności. Warszawa 1954; E. Kopeć. Co to jest religia. „Zeszyty Naukowe” 1: 1968 nr 2 s. 73-85; W. Urmanowicz. Religijność a praktyki religijne. „Ateneum Kapłańskie” 60: 1960 s. 60-70; A. Usowicz. Człowiek religijny. „Roczniki Filozoficzne” 3: 1949-1950 s. 125-145.
[x] Por. S. Olejnik. Teologia moralna, jw. s. 17.
[xi] Por. K. Czulak. Wiara a religijność. W: W kierunku religijności. Warszawa 1983 s. 144-156.
[xii] Św. Tomasz twierdził, iż „Religio est quaedam protestatio fidei spei et caritatis.”