Miesiąc: grudzień 2017

Wspólnoty religijne

przez
5/5 - (2 votes)

Trzecim typem wolności religijnej jakiego przedstawienia dokonuje Sobór, jest wolność wspólnot religijnych. Jak możemy przeczytać: „Wolność, (…), przysługująca poszczególnym osobom, powinna być im przyznana również wtedy, gdy działają wspólnie. Zarówno bowiem społeczna natura człowieka, jak i społeczna natura samej religii wymagają istnienia wspólnot religijnych[1].” Jak więc widać za podstawę tej wolności ojcowie soborowi uznali godność osoby ludzkiej jak również społeczną naturę człowieka oraz samą naturę religii.

Nowością jest uznanie za podmiot tego prawa nie tylko Kościoła Katolickiego ale także innych wspólnot religijnych[2]. Jest to konsekwencją tego iż, skoro podmiotem wolności religijnej jest każda osoba, również taka która nie wyznaje wiary katolickiej, to zgodnie z nauczaniem soboru, wolność religijna powinna zostać takim osobom przyznana również wtedy kiedy takie osoby działają wspólnie.

Sobór wskazuje też że „Wolność Kościoła jest podstawową zasadą w stosunkach pomiędzy Kościołem i władzami publicznymi oraz całym porządkiem cywilnym[3].” Z tej racji wspólnotom religijnym przysługują konkretne uprawnienia. Szczegółową strukturę tych uprawnień możemy odnaleźć w Dokumencie Stolicy Apostolskiej z 1981r.

Należą do niej między innymi: prawo do posiadania hierarchii lub innej struktury kierowniczej oraz do wyboru władz w sposób wolny i zgodny ze swoimi konstytucjami[4], prawo do swobodnego wypełniania przez przełożonych posługi religijnych i utrzymywania łączności z wyznawcami, a w kościele katolickim i innych kościołach chrześcijańskich do swobodnego wyświęcania kapłanów oraz obsadzania stanowisk kościelnych[5], prawo do posiadania własnych instytutów formacji religijnej oraz studiów teologicznych[6], prawo do otrzymywania, publikacji i korzystania z książek o tematyce religijnej[7], prawo do głoszenia i przekazywania prawd wiary, nawet poza miejscami kultu a także nauczania doktryny moralnej oraz wymiany doświadczeń w dziedzinie wychowania[8], prawo do posługiwania się w swojej działalności środkami społecznego przekazu[9], prawo do prowadzenia działalności wychowawczej, oświatowej, charytatywnej oraz prawo do zakładania stowarzyszeń i instytucji prowadzących taką działalność, prawo do kontaktów władzy duchownej z lokalnymi wspólnotami religijnymi oraz rozpowszechniania dokumentów i tekstów ogłoszonych przez zwierzchników wspólnot wyznaniowych.

[1] DWR 4.

[2] DWR 4, 13.

[3] DWR 13.

[4] DSWR 4.

[5] Tamże, DWR 3.

[6] DSWR 4.

[7] Tamże, KDK 76.

[8] DSWR 4.

[9] Tamże.

Podmioty wolności religijnej

przez
5/5 - (2 votes)

Podmiotem wolności religijnej jest każda osoba ludzka, która ma prawo do wyznawania swojej religii lub niewyznawania żadnej. Wolność religijna to prawo jednostki do swobodnego wyboru i praktykowania swojej wiary, bez ingerencji ze strony państwa lub innych podmiotów.

Wolność religijna jest jednym z fundamentalnych praw człowieka, uznanych przez wiele międzynarodowych deklaracji i konwencji, takich jak Deklaracja Praw Człowieka, Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych czy Europejska Konwencja Praw Człowieka.

Podmioty wolności religijnej obejmują nie tylko jednostki, ale także grupy religijne i kościoły. Każda grupa religijna ma prawo do wolności wyznania i sumienia, w tym prawa do organizowania się i praktykowania swojej wiary zgodnie z własnymi przekonaniami. Kościoły i związki wyznaniowe, w tym np. katolicyzm, protestantyzm, judaizm, islam, hinduizm, buddyzm czy inne, są uznawane przez państwo i społeczeństwo jako ważne elementy życia religijnego i kulturowego.

Wolność religijna oznacza, że każda osoba, grupa religijna i kościół mają prawo do poszanowania swoich przekonań i swobodnego wyznawania swojej wiary, bez jakiejkolwiek dyskryminacji lub represji ze strony państwa lub innych podmiotów. Wolność religijna jest uznawana przez wiele państw i organizacji międzynarodowych jako jedno z podstawowych praw człowieka i stanowi jeden z fundamentów demokratycznego państwa prawnego.

Wolność religijna jest związana z innymi wolnościami, takimi jak wolność słowa, wolność zgromadzeń, czy wolność myśli, które pozwalają jednostkom i grupom wyrażać swoje przekonania i przekazywać je innym. Wolność religijna jest także związana z zasadą tolerancji, która nakłada na wszystkie podmioty obowiązek szacunku dla innych ludzi i ich przekonań, nawet jeśli są one różne od własnych.

Już w pierwszej części deklaracji o wolności religijnej czytamy „Obecny Sobór Watykański oświadcza, iż osoba ludzka ma prawo do wolności religijnej[1].” Owo uznanie przez ojców soborowych człowieka jako podmiotu wolności religijnej, jest konsekwencją uznania godności osoby ludzkiej jako podstawy jego praw i wolności, w tym również wolności religijnej. Podmiotem wolności religijne jest więc tutaj sam człowiek. Ojcowie soborowi nie tworzą tu podziałów na kapłanów czy świeckich, członków instytutów zakonnych czy innych stowarzyszeń religijnych, godności sprawowanych w kościele, wiek, wykształcenie czy płeć[2].

Wolność religijna przysługuje tutaj każdemu człowiekowi co bardzo dobrze obrazuje łaciński zwrot „persona humana”.

Należy zwrócić uwagę, że wolność przysługuje nie tylko katolikom ale także członkom innych wspólnot religijnych, a także ateistom, agnostykom oraz wszystkim tym którzy zarówno błądzą w dobrej wierze jak i tym którym brak dobrej wiary[3]. Powyższa refleksja jest owocem nowego zdefiniowania wolności religijnej przez Sobór Watykański II. Dotychczas bowiem uznawano, że podmiotem wolności religijnej może być tylko Kościół Katolicki jako głosiciel jedynej prawdy oraz katolicy jako jej wyznawcy. Inne wyznanie należy jedynie tolerować[4].

Przełomem w myśleniu Kościoła o wolności religijnej była encyklika Jana XXIII „Pacem in terris”. Papież stwierdził w niej, iż wolności religijna należy do podstawowych praw człowieka a za jej podstawę wskazał prawe sumienie. Sobór Watykański II kontynuuje to myślenie i jako podstawę wolności religijnej wskazuje godność osoby ludzkiej.

[1] DWR 2.

[2] Por. H. Misztal, Kościelne pojęcie wolności religijnej a ustawa o gwarancjach wolności i sumienia i wyznania z 1989 r., Kościół i Prawo Tom XI, Lublin 1993, s. 103.

[3] S. Kowalczyk, Filozofia wolności. Rys historyczny, Lublin 1999, s. 247.

[4] J. Krukowski, Kościół i Państwo. Podstawy relacji prawnych, Lublin 2000, s. 87.

Zasada wolności religijnej w nauczaniu Soboru Watykańskiego II

przez
5/5 - (2 votes)

Sobór Watykański II był jednym z najważniejszych wydarzeń w historii Kościoła katolickiego, które miało miejsce w latach 1962-1965. Jego celem było dokonanie odnowy Kościoła i dostosowanie go do współczesnych wyzwań. W trakcie Soboru Watykańskiego II, omawiano wiele kwestii związanych z wiarą i moralnością, w tym zasadę wolności religijnej.

Zasada wolności religijnej jest jednym z fundamentów Kościoła katolickiego, a jej istotą jest poszanowanie wolności wyznania każdego człowieka oraz prawa do wyboru i wyznawania swojej religii. Sobór Watykański II poświęcił wiele uwagi tej zasadzie, ponieważ uznano, że stanowi ona ważny element posłannictwa Kościoła wobec współczesnego świata.

Sobór potwierdził zasadę wolności religijnej, wyrażając ją m.in. w Dekrecie o wolności religijnej „Dignitatis humanae”. W dokumencie tym potwierdzono, że wolność religijna jest nie tylko prawem człowieka, ale także wynika z natury samej wiary i powinna być szanowana przez Kościół i państwo. Zasada wolności religijnej jest więc uznawana przez Kościół katolicki jako jedna z fundamentalnych wartości, które powinny być respektowane w każdym społeczeństwie.

Sobór Watykański II zwrócił również uwagę na fakt, że wolność religijna nie oznacza braku zobowiązań wobec innych ludzi. Kościół katolicki uznaje, że wiara ma wpływ na życie człowieka i jego relacje z innymi ludźmi oraz z Bogiem. Dlatego, zasada wolności religijnej nie zwalnia człowieka z obowiązku szacunku i miłości wobec innych ludzi, a wręcz przeciwnie, nakłada na niego obowiązek szacunku dla innych ludzi i ich przekonań.

Podsumowując, zasada wolności religijnej jest jednym z fundamentów Kościoła katolickiego, a Sobór Watykański II potwierdził jej ważność i znaczenie dla współczesnego świata. Wolność religijna jest postrzegana jako nieodłączny element posłannictwa Kościoła, który zobowiązuje do poszanowania wolności wyznania każdego człowieka, ale także do szacunku dla innych ludzi i ich przekonań.

Pojęcie „godności człowieka” jest pojęciem wielopłaszczyznowym. W naukach społecznych wyróżnia się dwa znaczenia tego pojęcia: godność osobowościową (nazywana też osobistą) i osobową (ontyczną).

Pierwsza jest doskonałością zrodzoną w działaniu moralnie wartościującym i utrwaloną w czyimś charakterze[1]. Jest ona osiągana poprzez wychowanie, własną pracą nad sobą lub przez oddziaływanie środowiska. Jest to więc godność łączona z dobrym imieniem, dobrą sławą, szacunkiem czy honorem. Godność osobowościowa nie jest więc wartością stałą i niezmienną. Może być osiągana przez ludzi w różnym stopniu jak i  może być tracona ze względu na nie niemoralne zachowanie[2].

Według drugiego ujęcia, a więc godność w aspekcie ontycznym, jest rozumiana jako wartość wrodzona, niezbywalna, trwał oraz powszechna. Przysługuje ona człowiekowi z tej racji że jest człowiekiem, a więc istotą rozumną, wolną i wyposażoną w sumienie. Dzięki rozumowi człowiek może poznać otaczający go świat oraz podporządkować sobie różne dziedziny życia, a także urzeczywistnić swoje idee w nauce, technice, kulturze i innych. Sumienie jest wrodzoną i nieutracaną zdolnością rozumu do poznania pierwszych zasad moralnych[3], wolność natomiast pojmowana jest w aspekcie wewnętrznym jak i zewnętrznym i urzeczywistnia się w społeczeństwie poprzez wolne współdziałanie z innymi jednostkami[4].

Człowiek rodzi się wyposażony w rozum, sumienie i wolność. Elementów tych człowiek nie może się też wyzbyć ani zostać ich pozbawiony przez inny podmiot. Przysługują one każdemu człowiekowi, a więc całemu rodzajowi ludzkiemu. Stąd też możemy mówić o godności człowieka jako: wrodzonej, niezbywalnej trwałej i powszechnej[5].

To właśnie godność osobowa (a wiec godność w rozumieniu ontycznym) jest podstawa praw i obowiązków przynależnych każdemu człowiekowi.

[1] F. J. Mazurek, Godność człowieka a prawa człowieka, „Roczniki Nauk Społecznych” 1980, nr 8, s.29.

[2] J. Bucińska, Godność człowieka jako podstawowa wartość porządku prawnego, „Prawo – Administracja – Kościół”, nr 2/3(6/7)/2001, s. 32.

[3] J. Keller, Etyka katolicka, cz. 1, Warszawa 1957, s. 183.

[4] J. Bucińska, Godność człowieka jako… dzieł. cyt.

[5] Tamże, s. 34-35.

Ocena szans na powszechne zbawienie

przez
5/5 - (4 votes)

Wprowadzenie do problemu powszechnego zbawienia

Powszechne zbawienie, znane także jako uniwersalizm, to doktryna teologiczna zakładająca, że wszyscy ludzie ostatecznie zostaną zbawieni i osiągną życie wieczne w Bogu. Jest to jeden z najbardziej kontrowersyjnych tematów w teologii chrześcijańskiej, który wywołuje żywe dyskusje zarówno wśród teologów, jak i wiernych. Uniwersalizm stoi w opozycji do bardziej tradycyjnych poglądów, które głoszą, że zbawienie jest dostępne jedynie dla wybranych lub tych, którzy spełnią określone warunki wiary i moralności.

W teoretycznym modelu motywacji, jaki dominuje w psychologii od kilkudziesięciu lat, (por. Kozielecki, 1975; Reykowski, 1975) zakłada się, że człowiek uwzględnia jednocześnie wartość celu i prawdopodobieństwo jego osiągnięcia. Nawet najwartościowsze cele nie pobudzą człowieka do aktywności, jeśli szanse ich osiągnięcia oceni on jako zerowe.

Z tego punktu widzenia wiara w choćby minimalne szanse powszechnego zbawienia jest kluczowym czynnikiem, który nadaje sens rozważaniom, czy cel ten jest atrakcyjny czy nie.

Wiadomo jednak, że istnieje jednak takie zjawisko, jak „myślenie życzeniowe”. To, co wydaje się atrakcyjne, może być oceniane jako bardziej prawdopodobne niż to, co jest oceniane jako „mało pociągające”.

Ponieważ związek między stosunkiem do powszechnego zbawienia a oceną szans na jego realizację wydaje się możliwy, a zarazem nie jest jasne, jaki się okaże, podjąłem decyzję, że postawię w pracy pytanie badawcze: czy związek ten wystąpi, a jeżeli tak to, jaki  on jest,  co do siły i charakteru.

Ocena szans na powszechne zbawienie jest kwestią bardzo złożoną i niejednoznaczną, która zależy od wielu czynników, takich jak indywidualne postawy i zachowania człowieka, jego wychowanie, kultura czy religia. Z perspektywy religii monoteistycznych, ideą powszechnego zbawienia jest to, że każdy człowiek ma szansę na osiągnięcie zbawienia, niezależnie od swojej przeszłości czy pochodzenia. Jednakże, sama ideą powszechnego zbawienia nie gwarantuje, że wszyscy ludzie zostaną zbawieni.

W religiach monoteistycznych, idea powszechnego zbawienia często jest połączona z koncepcją miłosierdzia i przebaczenia. Według tych religii, Bóg jest miłosierny i gotowy do przebaczenia grzechów każdemu, kto szczerze żałuje swoich błędów i stara się żyć zgodnie z zasadami wiary. Jednakże, aby osiągnąć zbawienie, konieczne jest spełnienie określonych warunków, takich jak wyznanie wiary, uczynienie dobrych uczynków, modlitwa i postawa pokory. Stąd wynika, że osiągnięcie zbawienia jest w dużej mierze uzależnione od indywidualnych postaw i działań człowieka.

Oprócz postaw i działań człowieka, szansa na powszechne zbawienie zależy także od innych czynników, takich jak wychowanie i kultura. W różnych kulturach i społeczeństwach, istnieją różne standardy moralne i religijne, które wpływają na postawy i zachowania ludzi. W niektórych kulturach, na przykład, jest większa tolerancja dla różnych sposobów wyznawania wiary, podczas gdy w innych, niektóre postawy i zachowania mogą być uważane za grzechy. Z tego powodu, szansa na powszechne zbawienie może różnić się w różnych społeczeństwach i kulturach.

Ocena szans na powszechne zbawienie jest złożoną i wielowymiarową kwestią, która zależy od wielu czynników. W religiach monoteistycznych, idea powszechnego zbawienia opiera się na koncepcji miłosierdzia i przebaczenia, ale konieczne jest także spełnienie określonych warunków, takich jak wyznanie wiary i uczynienie dobrych uczynków. W ostatecznym rozrachunku, jednakże, to indywidualne postawy i zachowania człowieka, wraz z innymi czynnikami, decydują o jego szansach na osiągnięcie zbawienia.

Historyczne i biblijne podstawy dyskusji

Pogląd na temat powszechnego zbawienia ma swoje korzenie w starożytnych pismach i debatach teologicznych. W Nowym Testamencie można znaleźć fragmenty, które zarówno wspierają, jak i podważają ideę powszechnego zbawienia. Na przykład, w Pierwszym Liście do Tymoteusza 2:4, Paweł pisze, że Bóg „pragnie, aby wszyscy ludzie byli zbawieni i doszli do poznania prawdy.” Podobnie, Ewangelia Jana 12:32 przytacza słowa Jezusa: „A gdy Ja zostanę wywyższony nad ziemię, przyciągnę wszystkich do siebie.” Z drugiej strony, istnieją liczne fragmenty, które mówią o sądzie i wiecznym potępieniu, jak na przykład Ewangelia Mateusza 25:46, gdzie jest mowa o „wiecznej karze” dla tych, którzy nie spełniają wymagań Boga.

Początki dyskusji o uniwersalizmie można znaleźć już w pismach Ojców Kościoła, takich jak Orygenes, który wierzył, że ostatecznie nawet szatan zostanie zbawiony, dzięki Bożemu miłosierdziu i miłości. Jego poglądy były jednak kontrowersyjne i ostatecznie zostały odrzucone przez Sobór Konstantynopolitański II w 553 roku. Od tego czasu, teologia chrześcijańska skłaniała się ku przekonaniu, że nie wszyscy ludzie będą zbawieni, co odzwierciedlało się w doktrynach o predestynacji, sądzie ostatecznym oraz różnicach między zbawionymi a potępionymi.

Argumenty na rzecz powszechnego zbawienia

Zwolennicy powszechnego zbawienia argumentują, że idea ta jest zgodna z obrazem Boga jako istoty wszechmocnej, wszechwiedzącej i nieskończenie miłosiernej. Twierdzą, że Bóg, jako źródło nieskończonej miłości, nie może ostatecznie skazać swoich stworzeń na wieczne potępienie. Argumentują również, że Boża sprawiedliwość i miłosierdzie muszą być zrozumiane w kontekście Bożej wszechmocy, która pozwala Mu przezwyciężyć grzech i zło w każdej istocie ludzkiej.

Kolejnym argumentem jest interpretacja śmierci Chrystusa jako wydarzenia, które ma zbawcze znaczenie dla całej ludzkości. Zgodnie z tym poglądem, ofiara Jezusa na krzyżu jest wystarczająca, aby odkupić wszystkie grzechy, a Bóg, który pragnie, aby wszyscy byli zbawieni, nie pozwoli, aby ta ofiara była ograniczona tylko do części ludzkości.

Argumenty przeciwko powszechnemu zbawieniu

Przeciwnicy uniwersalizmu wskazują na liczne fragmenty biblijne, które mówią o sądzie i karze wiecznej. Twierdzą, że te teksty wyraźnie wskazują na istnienie dwóch odrębnych dróg po śmierci: jednej prowadzącej do zbawienia i drugiej do potępienia. Argumentują, że Bóg, choć nieskończenie miłosierny, jest także sprawiedliwy i nie może zignorować wolnej woli człowieka, który może świadomie odrzucić Bożą łaskę i wybrać wieczne oddzielenie od Boga.

Teolodzy tradycyjni podkreślają również, że uniwersalizm podważa moralną odpowiedzialność człowieka. Jeśli wszyscy ludzie mają być ostatecznie zbawieni, to co powstrzymuje ich od prowadzenia życia pełnego grzechu i zła? Uniwersalizm, według tej krytyki, prowadzi do relatywizmu moralnego, w którym zanikają różnice między dobrem a złem.

Współczesne podejścia i kontrowersje

Współcześnie dyskusja na temat powszechnego zbawienia wciąż budzi wiele emocji i różnorodnych opinii. W niektórych kościołach, zwłaszcza w tradycji protestanckiej, pojawiają się teolodzy, którzy ponownie analizują i reinterpretują biblijne przesłania w kontekście nowoczesnych wyzwań teologicznych. Takie postaci jak Karl Barth czy Jürgen Moltmann wpłynęły na ożywienie debaty na temat powszechnego zbawienia, choć sami unikali jednoznacznych deklaracji na ten temat.

Z kolei Kościół katolicki, choć odrzuca uniwersalizm jako doktrynę, przyjmuje możliwość, że Boże miłosierdzie może obejmować więcej ludzi, niż można by przypuszczać na podstawie tradycyjnych interpretacji. Papież Jan Paweł II i Benedykt XVI mówili o nadziei na powszechne zbawienie, ale zaznaczali, że nie jest to pewność, lecz nadzieja, która powinna inspirować modlitwę i działania na rzecz nawrócenia.

Podsumowanie

Dyskusja na temat powszechnego zbawienia odzwierciedla głębokie napięcie w teologii chrześcijańskiej między Bożą sprawiedliwością a miłosierdziem, wolną wolą człowieka a Bożym planem zbawienia. Choć uniwersalizm oferuje kuszącą wizję ostatecznej harmonii i pojednania wszystkich stworzeń z Bogiem, to jednak nie jest wolny od kontrowersji i trudnych pytań teologicznych. Współczesna teologia stara się balansować między tymi różnymi perspektywami, szukając odpowiedzi, które będą wierne zarówno biblijnemu przesłaniu, jak i doświadczeniu ludzkiej wolności i odpowiedzialności. Powszechne zbawienie pozostaje więc tematem otwartym na dalszą refleksję i dialog wśród chrześcijan różnych tradycji.