Judaizm jako religia kształtowała swoje początki a także późniejsze formy na obszarze starożytnego Bliskiego Wschodu. Obszar ten obejmujący umownie swoim zasięgiem tereny od Wyżyny Irańskiej przez Mezopotamię, Anatolię, Syrię, Palestynę, Półwysep Arabski po Egipt w ciągu wieków był kolebką wielu różnych religii. Judaizm należy do tych nielicznych, które przetrwały do naszych czasów. Jego historia wiąże się ściśle z historią narodu żydowskiego. Wyróżnia się w niej dwa zasadnicze okresy. Pierwszy określa się mianem biblijnego, ponieważ Biblia stanowi główne źródło wiadomości o dziejach religii w tym okresie.
Drugi nazywa się najczęściej okresem pobiblijnym lub mianem judaizmu rabiniczego, a ponieważ podstawowym źródłem jego poznania jest literatura rabinicza zwana też od swego najważniejszego dzieła Talmudu, literaturą talmudyczną, cały ten drugi etap rozwoju nazywa się też judaizmem talmudycznym.
Przyjmuje się, że początki religii wywodzą się z wierzeń dawnych plemion hebrajskich, które podobnie jak inni Semici (narody Starożytnego Wschodu należące do jednej rodziny językowej) prowadzili przez długi okres koczowniczy tryb życia. Religia Hebrajczyków w jej najwcześniejszym stadium miała wiele wspólnego z wierzeniami ludów semickich. Przez długie wieki byli oni koczownikami utrzymującymi się z hodowli zwierząt domowych. Stopniowo przechodzili jednak na osiadły tryb życia. Zaczęli uprawiać ziemię stając się w końcu rolnikami zajmującymi tereny uprawne Żyznego Półksiężyca obejmujące Mezopotamię oraz Syrię i Palestynę, gdzie wody wielkich rzek Tygrysu i Eufratu zapewniały lepszą egzystencję. Ich religia poszła własnymi drogami. Jej rozwój można prześledzić dzięki utworom pisanym, które powstały w jej kręgu i stanowią obecnie podstawy doktryny religii – Biblia i Talmud.
Dzięki wykopaliskom w Ebli uzyskaliśmy dane dotyczące tamtych czasów, początku Semitów i cywilizacji Palestyny. Przez większą część drugiego tysiąclecia p.n.e. liczne koczownicze lub półkoczownicze gromady uciekinierów, rozbójników i buntowników przenikały nieustannie z położonych na wschodzie stepów na wyżynne obrzeża zamieszkałych przez osiadłą ludność państewek kananejskich (Kanaan – hebr. kenaan; akkad; kinahhu – purpurowa wełna – nazwa kraju pomiędzy Syrią a Egiptem, w którym osiedlili się Izraelici) i sąsiadujących z nimi królestw. Niektórzy z imigrantów zaciągnęli się jako najemnicy w służbę tych zorganizowanych społeczności, inni musieli pójść w niewolę a jeszcze inni, którzy zachowali wolność napadali je i pustoszyli Tych bezrolnych nie należących do żadnej organizacji politycznej osobników lokalni urzędnicy i ludność określała mianem apiru, hapiru lub habiru. Wydaje się że habiru nie stanowili jednorodnej grupy lecz, reprezentowali wiele różnych typów etnicznych.
Wielu z nich posługiwało się językiem i dialektami semickimi. Bardzo prawdopodobne jest iż Izraelici – Hebrajczycy, którzy w tym okresie pierwszy raz pojawili się w Palestynie – czyli ludzie, których reprezentantami w Biblii są Abraham, Izaak czy Jakub byli habiru.Słowo Hebrajczyk – ibri było w Biblii związane z osobą Hebera, który miał być prawnukiem Sema. Pochodzi od etymologicznego rdzenia abar co znaczy “przejść”. W Mezopotamii odnajdujemy je właśnie w formie habirua w Egipcie apiru. Hebrajczyk, oznacza ściśle mówiąc “przechodnia”, człowieka ciągle wędrującego. Słowo to przypomina cudowne wędrówki z Ur do Kanaanu w czasach Abrahama oraz z krainy Nilu do krainy Jordanu pod przewodnictwem Mojżesza. Izraelici przybyli do Palestyny w nieustalonym czasie między XIX i XVI wiekiem p.n.e. Każdym plemieniem przewodził najstarszy z rodu patriarcha.
Plemiona cechowało silne poczucie wspólnoty i braterstwa, nieufność wobec obcych, gościnność. Ich wierzenia rozwijały się od form bardzo prostych do niezwykle wyrafinowanych. Powszechną czcią otaczano wtedy głazy, źródła, potoki, drzewa. Demoniczne siły przypisywano dzikim zwierzętom i drapieżnym ptakom. Wierzono, że obok duchów złych istnieje też wiele dobroczynnych. Nadawano im nazwę il, po hebrajsku el, w liczbie mnogiej elim, elohim. Terminem tym Hebrajczycy określali później tylko jednego Boga.