Abraham
Opowieść o patriarchach stanowi pierwszy rozdział wielkiej teologicznej historii początków Izraela, którą znajdujemy w pierwszych sześciu księgach Biblii. Tradycja biblijna wiąże powstanie ludu zwanego Izraelem z postacią Abrahama, zwanego praojcem ludu izraelskiego. Wątek biblijny przedstawia Abrama, postać pochodzącą z Ur Chaldejskiego (sumeryjskiego miasta w Mezopotamii), który został nawiedzony przez Boga i usłyszał od niego rozkaz: “Wyjdź z twojej ziemi rodzinnej i z domu twego ojca do kraju, który ci ukaże. Uczynię bowiem z ciebie wielki naród i będę ci błogosławił i imię twoje rozsławię.” Abram usłuchał. Wytyczonym szlakiem wyruszył wraz ze swym starym ojcem Terachem, z bratankami, trzodami, z całym plemieniem, godząc się na niepewność długiej tułaczki, gdyż Pan mu tak nakazał. Po przybyciu do wskazanej ziemi Abram otrzymał jako zadatek przyszłości imię Abraham, co znaczy “ojciec wielu”. A jego leciwa żona w cudowny sposób wydała na świat syna. Taki oto był początek Przymierza między Wszechmocnym a tymi, którzy głosili się jego sługami. Z czasem Abraham stał się postacią o ogromnym znaczeniu religijnym, tym któremu Bóg dał obietnicę, że ludowi Izraela przeznaczone są losy niezwykłe. Niestety po jakimś czasie wskutek długotrwałej suszy Abraham udał się do Egiptu. Następnie wrócił do Kanaanu wraz z synem Izaakiem i wnukiem Jakubem, któremu Bóg nadał imię Izrael. Po śmierci Abrahama jego potomkowie ze względu na straszny głód na ziemi Kanaan ponownie powędrowali ku granicom Egiptu, gdzie osiedlili się w żyznej krainie Goszem na zaproszenie syna Jakuba – Józefa posiadającego stanowisko ministra w Egipcie. Jak utrzymuje Biblia mieszkali oni tam czterysta lat, lecz nie skończyło się to omal katastrofą. Dobra sytuacja Izraelitów, zmieniła się gdy tron egipski objął faraon (utożsamiany z Ramzesem II 1296-1234 r. p.n.e.), który podjął wielkie roboty publiczne i zmusił plemiona izraelskie do ich wykonywania. Po śmierci faraona, który zapoczątkował prześladowanie Izraelitów objął władzę nowy monarcha. Za jego panowania doszło do “wyjścia” ucieczki z Egiptu grupy ludzi należących do Domu Józefa.
Mojżesz
Wyjście plemion hebrajskich z Egiptu tradycja biblijna zawarta w Pięcioksięgu związała z postacią Mojżesza. Gdy miał 3 miesiące rodzice chcąc go uratować przed rzezią niemowląt izraelskich ukryli go w trzcinach Nilu. Dziecko znalazła córka królewska, zaadaptowała i nadała imię Mojżesz (hebr. moszeh = który został z wody wydobyty lub egipskie “mesu” = dziecko, syn). Jako dorosły mężczyzna zabił on egipskiego dozorcę i szukał schronienia wśród rodu midiańskiego na pustyni. Tam odnalazł czyste życie patriarchalne i poznał imię swego Boga. Ukazał mu się w płomieniu ognia ze środka krzewu anioł Jahwe i rzekł, że winien powrócić do Egiptu i wyprowadzić swój naród z niewoli. Przywódca Egiptu dopiero po dotknięciu przez Boga kraju dziesięcioma plagami rozkazał wyprowadzić Mojżeszowi lud Izraela. Tłum uchodźców prowadzony przez niego w cudowny sposób przekroczył Morze Czerwone i uniknął głodowej śmierci na pustyni. Były to dwa dowody Bożej opieki. Przymierze zostało odnowione i ściśle określone. Bóg dał swemu ludowi nową rękojmię, wyjawiając swe niewypowiedziane imię, znak wszechmocy: Jahwe, czyli “Ten, który jest”. Ale w zamian za to narzucił swemu narodowi słynne “prawa” – Dekalog, które geniusz Mojżesza zdołał rozwinąć w pełny kodeks moralny i religijny a także w kodeks organizacji politycznej i społecznej. Nadzwyczajności tego wydarzenia dorównywała niezwykłość człowieka, który stanął na czele zbuntowanych Izraelitów. Mojżesz jest bowiem centralną postacią Żydowskich dziejów, osią wokół, której się one obracają. O ile Abraham był protoplastą rodu, o tyle Mojżesz to przede wszystkim ucieleśnienie twórczej siły, formierz ludu. Pod jego wpływem i dzięki niemu Izraelici stali się odrębną całością, narodem, przed którym otwierała się przyszłość. Był postacią archetypiczną. Prorok i wódz, człowiek o ogromnej stanowczości i elektryzującym wyglądzie. Był przede wszystkim prawodawcą i sędzią, twórcą potężnej konstrukcji mającej regulować wszystkie aspekty życia publicznego i prywatnego.
Izraelici opłakiwali śmierć Mojżesza i zachowali po nim żałobę przez trzydzieści dni i “nie powstał już w Izraelu prorok podobny do Mojżesza, który by poznał Pana twarzą w twarz, ani (równy) we wszystkich znakach i cudach, które polecił mu Pan czynić w ziemi egipskiej wobec faraona, wszystkich sług jego i całego jego kraju, i ani równy mocą ręki i całą wielką grozą.”
Jozue i Sędziowie
Zawarte, potwierdzone i określone Przymierze za czasów Mojżesza umożliwiło plemionom izraelskim opanowanie ziemi kananejskiej w czasach Jozuego i Sędziów.
Po śmierci Mojżesza – jak opowiada Biblia, misję poprowadzenia ludu do Ziemi Obiecanej kontynuował Jozue, syn Nuna. Po przeprawieniu się przez Jordan zdobył on Jerycho, opanował miasto Aj, pokonał konfederację królów z południa a także odniósł zwycięstwo nad koalicją monarchów z północy. Historycy jednak bardzo sceptycznie spoglądają na przypisywane Jozuemu czyny. Ich wątpliwości budzi osnute mnóstwem legend zdobycie Jerycha, gdyż nie znaleziono świadectw archeologicznych istnienia miasta. Zaś zdobycie miasta Aj traktują jako zmyślenie autora biblijnego Nie ulega jednak wątpliwości, iż w tym czasie klany izraelskie (alafim) połączyły się w plemiona, których członkowie uważali się za potomków wspólnego przodka. Powstało dwanaście plemion. Nazwano je imionami Józefa, jego brata Beniamina, oraz dziesięciu jego braci przyrodnich – Lewiego, Symeona, Rubena, Judy, Issachara, Zewuluana, Dana, Naftalego, Gada i Aszera. Kiedy pokolenie Lewiego przeistoczono w wyodrębnioną jednostkę do posług kapłańskich, dokonano podziału plemienia Józefa na dwa plemiona Efraima i Manassesa.
W przeciwieństwie do militarystycznej interpretacji wczesnego etapu dziejów Izraela przedstawionej w Biblii, większość badaczy opowiada się dziś za poglądem, że ten pierwszy etap osiedlania się w Kanaanie miał przeważnie charakter pokojowy, konflikty stanowiły wyjątek.
Po śmierci Jozuego Biblia przedstawia nam zbiór sag o żyjących później dwunastu bohaterach narodowych Izraela, którzy byli hebr. sofetim- wodzami. Sześciorgu z nich, nazwanych Sędziami “większymi” Otnielowi, Ehudowi, Deborze, Gedeonowi, Jefcie i Samsonowi przypisywano znakomite czyny. Do zadań tych przywódców należały również funkcje sądownicze. Byli to więc lokalni, plemienni drobni władcy, związani z różnymi okręgami kraju, których Biblia w sztuczny sposób w okresie późniejszym uszeregowała a ich samych uznała za twórców okresu “Pierwszej Świątyni” narodu izraelskiego.
Samuel i Saul
Zdobycie kraju Kanaan był to proces bardzo długi. Kananejczycy mieszkali w silnie obwarowanych miastach i znali sztukę wojenną. Ostatecznie jednak Hebrajczycy opanowali ten kraj. Ich panowaniu długo jednak zagrażały wrogie plemiona semickie: Edomici, Moabici, Ammonici. Jednak to nie oni, lecz nowo osiedlający się w Kanaanie – Filistyni, zakładając silne formacje militarne – miasta państwa stanęli do otwartego konfliktu z plemionami izraelskimi. W efekcie odniesionych zwycięstw Filistyni usadowili się w samym sercu ziemi Hebrajczyków Okazało się jednak, że mimo dotkliwych niepowodzeń byli oni dostatecznie silni, aby przetrwać napór wroga pod kierownictwem nowych przywódców wielkiego formatu.
Pierwszym z nich był Samuel, potomek buntowniczego Koracha, dorastał pod opieka Eliego arcykapłana sanktuarium w Szilo. Udało mu się w obliczu niebezpieczeństwa skupić w swoim ręku przywództwo w sferze religijnej i politycznej, dzięki temu odpierano ze zmiennym szczęściem ataki nieprzyjaciół.
Wkrótce zamiast dotychczasowych wodzów zwanych Sędziami plemiona izraelskie ustanowiły nad sobą króla, który stał się widocznym znakiem ich zjednoczenia. Pierwszym królem był Saul pod koniec XI w . p.n.e. z plemienia Beniamina. Podczas krótkiego panowania usiłował odepchnąć Filistynów na ich nadmorskie niziny. Początkowo odnosił zwycięstwa, potem jednak szczęście się odwróciło i w bitwie w górach Gilboa Izraelici ponieśli klęskę a Saul stracił życie popełniając samobójstwo.
Dawid
Dopiero następca Saula – Dawid około 1000 r. p.n.e. (potomek Rut Moabitki – nawróconej na judaizm), który był pasterzem w Betlejem a troska jaką otaczał powierzone mu owce upewniła Boga, że jest odpowiednim kandydatem na przyszłego króla Izraela. W słynnej przygodzie pokonał filistyńskiego olbrzyma Goliata (który reprezentował swój naród). W wieku 28 lat Dawid został namaszczony na króla przez proroka Samuela i objął rządy po śmierci Saula. Zwyciężył on i ostatecznie złamał Filistynów, pobił Jebuzytów i zdobył Jerozolimę. Zbudował tam miasto królewskie i uczynił swoją stolicą. Stał się najsłynniejszym i najpopularniejszym królem, jakiego kiedykolwiek miał Izrael z trzech powodów. Po pierwsze połączył razem funkcje królewskie i kapłańskie w sposób, o jakim nie mógł nawet marzyć Saul. Po drugie pozycja Dawida jako króla i kapłana zdawała się być poręczona Bożym błogosławieństwem. Po trzecie ustanowił państwową i religijną stolicę kraju, która była zarazem jego osobistą zdobyczą wojenną. Dawid sprawił, iż pierwszy i ostatni raz w swej historii Izrael stał się mocarstwem politycznym – wielonarodowym imperium bliskowschodnim.
Salomon
Trzecim z kolei królem Izraela był syn Dawida Salomon, który charakteryzował się nadzwyczajnymi zdolnościami umysłowymi. Zbudował on w Jerozolimie wspaniałą świątynię i uczynił ją głównym ośrodkiem kultu narodowego Boga – Jahwe. Umocnił państwo, zreorganizował armię, unikał wojen i nawiązywał przyjazne stosunki z sąsiadami. Dwór jego był ośrodkiem kultury. Tradycja biblijna opiewa mądrości i bogactwo króla, który jednak u schyłku życia okazał tolerancję dla kultu obcych bóstw i nie zdołał zapewnić.
ciąg dalszy tej pracy magisterskiej nastąpi…