rozdział pracy magisterskiej
W początkach epoki nowożytnej zachwiał się dotychczasowy porządek panujący w Europie. Doszło do przewartościowań poglądów w Kościele Katolickim. Pojawiły się siły głoszące potrzebę reformy i zapoczątkowały Reformację.
Żydzi zostali wciągnięci w wir wydarzeń powodujących rozbicie społeczeństw i jednostek. Niektórzy z nich widzieli znaki zapowiadające przyjście Mesjasza. W 1492 r. zostali oni wypędzeni z Hiszpanii, a 4 lata później z Portugalii a w 1508 r. z Prowansji. Fale wygnańców rozlały się po krajach płn. Afryki. Marcin Luter (1483-1546 r.), który z początku swej działalności reformatorskiej był bardzo przychylny Żydom wydając nawet rozprawę pt. “Jezus urodził się Żydem”, po odmowie przez nich przyjęcia jego nauki stał się pełen gniewu i nienawiści w stosunku do nich. W 1543 r. wydał rozprawę “O Żydach i ich kłamstwach”. Jego postawa charakteryzowała stosunek do Żydów w XVI wieku w krajach Europy Zachodniej.
Fala Reformacji przyczyniła się do takiego obniżenia poziomu życia narodu, jakiego w historii jeszcze nie było. W tych czasach w Palestynie powstały wskutek osiedlenia się tam wygnańców z Hiszpanii nowe, prężne środowisko, które zaczęło wywierać duchowy wpływ na całą diasporę żydowską. Drugi ważny ośrodek kształtował się w XVI w . na ziemiach polskich. Większe bezpieczeństwo prawne oraz istnienie dużych, zwartych skupisk i osiedli żydowskich sprawiły, że Żydzi mogli rozwijać samodzielność społeczną i religijną. Osadnicy przynieśli ze sobą własny język żydowsko-niemiecki, który przeszedł specyficzny rozwój i przekształcił się w jidysz. W II poł. XV w . powstały już w Poznaniu i Krakowie ośrodki wiedzy rozwijające nauki talmudyczne. Prace polskich rabinów – Mojżesza ben Izaak Mintz czy Jakuba ben Josef Polak i innych wywarły wpływ na rytuał oraz prawo cywilne i małżeńskie wszystkich Żydów europejskich i nadały im ostateczny kształt.
Wydarzenia historyczne średniowiecza spowodowały wzrost fali oczekiwań mesjańskich, które znalazły wyraz w utworach powstających w kręgach sefardyjskich i aszkenazyjskich. Pod wpływem kabalistyki gminy żydowskie oczekiwały w napięciu czasów ostatecznych i kształtowały na tej podstawie swoje poglądy i postawy życiowe.
Sabiatanizm
Ten klimat duchowy zapewnił niespotykane powodzenie jednemu z pretendentów do roli Mesjasza, który działał w XVII w . – Szabtaj Cwi (1626-1676 r.). Poświęcił się on w młodości studiom talmudycznym i kabalistycznym wiodąc ascetyczny tryb życia i wykazując skłonności mistyczne. W grudniu 1665 ogłosił się on publicznie Mesjaszem. Praktycznie cały żydowski świat ogarnęło podniecenie. Jednak 15 września 1666 r. postawiony przed sądem w Konstantynopolu zaprzeczył on swojej misji i wybrał islam. Apostazja Szabtaja poraziła zarówno przywódców jak i jego zwolenników zwanych sabiatanami. Stanęli oni przed dylematem – czy ich wiara jest bezpodstawna a ich zbawiciel oszustem. Grupy te skupiły się głównie na terenie imperium tureckiego, we Włoszech i w Polsce. Był to ostatni większy przejaw mesjański w dziejach judaizmu. Spowodował wiele gorzkich rozczarowań.
Frankizm
Ostatnim etapem w rozwoju sabiatanizmu był frankizm pochodzący od jego założyciela Jakuba Franka (1726-1791). Frankiści byli na zewnątrz fanatycznymi katolikami a wewnątrz pozostali wierni sabiatanizmowi ulegając nihilizmowi i anarchii. Łączyli ten prąd z ideologią wojenną i planami zawładnięcia światem. Swoboda i rozwiązłość obyczajowa.