Okultyzm określa wiarę w tajemne moce i uprawnianie tajemnych nauk (magii, astrologii, wróżbiarstwa, alchemii i tajemnej medycyny). Termin ten wprowadził Eliphas Levie (wiek XIX) nawiązując do dzieła C. Agrippy De occulta philosophia (wiek XVI).Samo słowo pochodzi z łacińskiego „occultus” i znaczy tyle, co tajemny, ukryty. „Dziewiętnastowieczny okultyzm był reakcją na pozytywizm i scjentyzm. Okultyzm był potępiany przez Biblię jak i przez kościół chrześcijański.[1]
Spirytyzm to zespół wierzeń i praktyk opartych na założeniu, że istnieje łączność między medium (stanowiącym łącznik) a duchem. Starożytny ruch spirytystyczny został odnowiony w Stanach Zjednoczonych, spopularyzowany w Niemczech i Wielkiej Brytanii, skąd rozprzestrzenił się na resztę Europy. „Z czasem nabrał cech zorganizowanej religii: miał swoje rytuały, miejsca kultu, kapłanów i misjonarzy.”[2]
Magia ogólnie pojmując jest próbą oddziaływania na naturę w celu osiągnięcia cudownych skutków, które świadczy o zdobyciu władzy nad mocą stanowiącą o jedności wszechświata. Słowo „magia” wywodzi się od „magów” (członków kasty kapłańskiej u Medów i Persów), którzy wyróżniali się znajomością astrologii, posiadali umiejętność wróżenia i znali inne tajemne sztuki. Wyróżnia się magie białą (praktykowaną dla osiągnięcia dobra), czarną (dla osiągnięcia złych czynów) czy w końcu czerwoną (dla ułatwienia kontaktów seksualnych).
Andrzej Wierciński określa magię jako „zbiór czynności obrzędowych skierowanych ku nadnaturalnej, ożywionej i tajemniczej stronie rzeczywistości, , oraz zmierzających poprzez instrumentalne oddziaływania na nią, do wymuszenia zajścia pożądanej zmiany w otoczeniu. Magia opiera się o społeczną wiarę w skuteczność jej zabiegów (…). W archetycznego typu społeczeństwach (…) miała wspomagać skuteczność zwykłych zachowań narzędziowych, bądź społecznych z jednej strony, a z drugiej – prowadzić do wywołania określonych skutków w sytuacjach trudnych bądź niecodziennych, kiedy to normalne zachowania były bezsilne. Charakterystyczne dla magii jest przekonanie, że drobiazgowe spełnienie poszczególnych elementów czynności magicznej, w określonych warunkach miejsca i czasu, oraz stanu psychofizycznego jej wykonawcy, muszą doprowadzić do upragnionego skutku. (…) Jest to najpierwotniejsza forma religijnego stosunku człowieka do świata.”[3]
Czynności magiczne charakteryzują się niezwykłością i tajemniczością (formuły magiczne, zaklęcia, przedmioty magiczne, określony czas i niezwykłość miejsca np. cmentarz). Istotnym też elementem jest wiara w istnienie specjalnego języka magicznego – odpowiednio wypowiedziane słowa mają moc formotwórczą lub przymuszającą nadprzyrodzone istoty do świadczenia pożądanych usług.
[1] Adam Zamojski, New Age: filozofia, religia i paranauka Uniwersytet Śląski, Katowice 2000r., s.39, za: A. Possacki, Okultyzm, magia, demologia. Podstawy chrześcijańskiej walki duchowej, Kraków 1998, s.15-25.
[2] C. V. Manzanares, Prekursorzy Nowej Ery, Wydawnictwo Księży Werbistów VERBINUM, Warszawa 1994r., s.113-114.
[3] A. Wierciński, Magia i religia. Szkice z antropologii religii, Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków 1994r., c.103-107.