Przedstawienie zastosowanych metod

przez
5/5 - (2 votes)

W badaniach empirycznych zastosowany został zespół metod psychologicznych złożonych z:

  •  Skali Doświadczenia Religijnego (SDR) własnej konst­rukcji,
  • ankiety,
  • kwestionariusza Dirka Hutsebauta.

Skala Doświadczenia Religijnego[1] jest jednowymiarową, trafną skalą, składającą się z 14 twierdzeń, wobec których badana osoba wyraża różny stopień akceptacji (skala 0-6)[2]. Trafność skali została oceniona w pracy zespołu na seminarium z psychologii pastoralnej w Wyższym Seminarium Duchownym w Płocku.

Skala miała na celu wyodrębnie­nie grupy („D+”), u której osobiste doświadczenia religijne odegrały istotną rolę w rozwoju religijności oraz grupy („D-„), u której znaczenie osobistych doświadczeń religijnych było znikome.

W skład metod badawczych weszła również własna ankieta zawierająca następujące pytania:

1. Co rozumiesz przez <<przeżycie religijne>>?

2. Opisz w kilku zdaniach sytuację, w której doświadczyłeś przeżycia religijnego.

3. Wymień (w miarę możliwości według siły oddziaływania) 5 czynników motywują­cych Twoją religijność.

4. Podaj 5 motywów, dla których się modlisz.

Kwestionariusz Dirka Hutsebauta [3] w tłumaczeniu W. Prężyny składa się z 55 twierdzeń w stosunku do których badana osoba wyraża różny poziom akceptacji (skala 0 ‑ 6)[4].

Mają one na celu przede wszystkim zbadanie relacji danej jednostki do Boga. Podstawowy materiał do układania niniejszego kwestionar­iusza pochodził z dyskusji w grupach, wywiadów na tematy doświadczeń religijnych, z innych skal oraz testów religij­nych[5]. Średni  współczynnik  homogeniczności = 0,83  /­N=266/[6]­­.

Twierdzenia te dotyczyły takich obszarów religijności, jak: „zależność”, „autonomia”, „buntowniczość”, „wina”, „identyfi­kacja”, „współhumanitarność”, „norma etyczna”, „akceptacja przekonań”, „centralność religii” i „obawa przed niepewnoś­cią”[7].

W arkuszu odpowiedzi umieszczono również sześciostopniową Skalę Samooceny Religijności (SSR) („Określ swoją przynależność religijną: bardzo mocna ‑ 6, mocna ‑ 5, średnia ‑ 4, słaba ‑ 3, bardzo słaba ‑ 2, żadna ‑ 1).

[1] Patrz Aneks 2.

[2] „zdecydowanie tak” ‑ 6, „tak” ‑ 5, „raczej tak” ‑ 4, „nie mogę się zdecydować” ‑ 3, „raczej nie”‑ 2, „nie” ‑ 1, „zdecydowanie nie” ‑ 0).

[3] Patrz Aneks 3.

[4] Odpowiedzi, jak w SDR.

[5] E. Kusz, Poziom dojrzałości religijnej na różnych etapach funkcjonowa­nia w Ruchu Światło – Życie. praca magisterska. Lublin 1988.

[6] Śliwak J. Psychologiczne korelaty altruizmu endocentrycznego i egzocentrycznego. praca doktorska. Lublin 1988.

[7] Klucz do kwestionariusza Hutsebauta znajduje się w Aneksie nr 4.

Postawy wobec norm Dekalogu

przez
5/5 - (3 votes)

Badania socjologiczne wskazują na coraz bardziej upowszech­niający się relatywizm moralny. Obserwowane jest przechodzenie od moralności legalistycznej do moralności celów.

W celu ustalenia stosunku młodzieży do Dekalogu pytano, czy przykazania Dekalogu mają zastosowanie w życiu respondenta. Wyniki ilustruje tabela 4:

Według wyników badań najbardziej respektowane są V, VII i IV przykazania Dekalogu. W mniejszym stopniu przestrzegane są VI i IX przykazania, zaś w stopniu jeszcze mniejszym przykazania I, II oraz III.  Poziom aprobaty I przykazania jest wyższy od przewidywanego, zaś niższy osiągnęły przykazania VII i X.

Wskaźnik aprobaty poszczególnych przykazań waha się od 72,5% do 91,4%, co daje wskaźnik przeciętny 83,7%. Przeciętny wskaźnik odrzucenia przykazań wynosi 5,2%. Wyniki te pozwalają wyciągnąć wniosek, iż młodzież polska pozostaje pod silnym wpływem moralności judeo-chrześcijańskiej[1]. Badana młodzież dużo bardziej krytycznie, niż własne oceniła postawy wobec Dekalogu zaobserwowane wśród pokolenia ludzi dorosłych[2].

Tabela 4. Aprobata młodzieży wobec przykazań Dekalogu

Przykazanie Dekalogu
   A*
    B
    C
  D
    E
Nie będziesz miał Bogów cud­zych przede Mną
67,5
12,1
8,1
5,5
6,7
Nie będziesz brał imienia Pana Boga twego nadarem­nie
30,4
42,1
12,7
7
7,9
Pamiętaj, abyś dzień święty
ś­więcił
56,5
28,6
6,1
1,4
7,4
Czcij ojca swego i matkę swoją
75,8
15,6
0,3
1,2
7,1
Nie zabijaj
85,6
3,5
2,6
1,5
6,8
Nie cudzołóż
65,8
16,8
5,3
5
7,2
Nie kradnij
75,8
11,9
2,7
2,1
7,6
Nie mów fałszywego świadectwa przeciw bliź­niemu swemu
49
38,2
3,1
2,4
7,3
Nie pożądaj żony bliź­niego twego
61,9
16,9
7
6,1
8, 1
Nie pożądaj żadnej rzeczy bliź­niego twego
56,7
26,3
4,2
5,4
7,3
*-  „A” – ma zastosowanie całkowite, „B” – ma zastosowanie częściowe, „C” – nie ma żadnego zastosowania, „D” – nie umiem powiedzieć, „E” – brak odpowiedzi. Dane w procentach.

[1]          Szczegółowe wyniki podaje J. Mariański. Zob. J. Mariański. Obraz polskiej młodzieży, s. 109-110.

[2]          Tamże s. 110-112.

Uczestnictwo w praktykach religijnych

przez
5/5 - (2 votes)

Praktyki religijne są najbardziej widocznym i praktycznym wyrazem akceptacji wiary w Boga, bądź przynajmniej zewnętrznym znakiem identyfikacji danej jednostki z Kościołem. W polskich warunkach odejście od praktyk religijnych jest niemal równo­znaczne z os­łabieniem wiary, a w konsekwencji z możliwością jej utraty[1]. Wg danych OBOP-u[2] autodeklaracje praktyk religijnych wśród społec­zeństwa polskiego w ostatnich latach przedstawiają się w następujący sposób:

Tabela 3. Autodeklaracja praktyk religijnych społeczeństwa polskiego w latach 1980-1992

   Kategorie prakty­kujących
1980
1983
1987
1989
1991
1992
regularnie prakty­kujący
58%
58%
57%
54%
59%
48%
nieregularnie pra­k­tykujący
28%
28%
27%
33%
26%
33%
uznający jedynie najważ­niejsze pra­ktyki religijne
11%
11%
14%
10%
13%
16%
zupełnie nieprak­tykujący
3%
3%
2%
3%
2%
3%

Wyższy od przeciętnej był wskaźnik w wieku 18-19 lat, zaś spadał wyraźnie w kategorii 20-29 lat.

Praktyki religijne młodzieży wg sondażu OBOP-u z 1990 r. kształtują się nieco inaczej. Na pytanie o ostatnie uczestnictwo we Mszy Świętej młodzież odpowiadała:

  •                         w ostatnią niedzielę – 72%
  •                         w ciągu ostatniego miesiąca – 14%
  •                         ponad miesiąc temu – 3%
  •                         w ogóle nie uczęszczam – 6%
  •                         brak odpowiedzi 3%.

Częściej praktykującymi były kobiety, niż mężczyźni (86% i 64%). Częściej do kościoła uczęszczała młodzież młodsza, niż starsza (77% i 66%), młodzież z liceów ogólnokształcących częściej, niż z zasadniczych szkół zawodowych (84% i 68%), częściej młodzież ze wsi, niż z wielkich miast (83% i 62%)[3].

Według sondaży CBOS z 1992 roku przeprowadzonego wśród młodzie­ży ostatnich klas szkół średnich i zasadniczych zawodowych uczestnictwo w nabożeństwach w kościele przedstawiało się w sposób następujący:

  •                         kilka razy w tygodniu – 12%
  •                         raz w tygodniu – 61%
  •                         kilka razy w roku – 19%
  •                         w ogóle niepraktykujący – 8%[4].

Zależności między płcią, wiekiem, wykształceniem i pocho­dzeniem młodzieży a intensywnością praktyk religijnych były podobne, jak w sondażu OBOP-u.

Poziom uczestnictwa młodzieży w praktykach religijnych jest więc dość wysoki, choć jest zróżnicowany ze względu na rodzaj prak­tyk[5]. Dużo lepiej prezentuje się uczestnictwo w nabożeńs­t­wach w kościele w stosunku do indywidualnej modlitwy w domu. Można przewidywać, że poziom praktyk religijnych w kościele w przyszłości osłabnie ze względu na ustanie pozareligijnych motywacji i coraz słabszy nacisk społeczny w tym kierunku. Praktyki religijne coraz bardziej stawać się będą sprawą osobistego wyboru. Nie ma jednak empirycznych dowodów na to, że w Polsce społeczno – świeckie funkcje praktyk religijnych powodują wysoki ich poziom. Nie da się też zaobserwować w tym względzie przepaści pokoleniowej, gdyż poziom praktyk dzieci i rodziców jest dość wyrównany[6].

[1]           Por. J. Mariański. Religijność młodzieży polskiej, jw. s. 22.

[2]           Por. J. Mariański. Religia i Kościół, jw. s. 90-92.
[3]           Por. Opinie nt. problemu, jw. s. 11.
[4]           Por. Starsza młodzież szkolna a religia. Komunikat z badań CBOS. BS/334/44/92. Warszawa 1992 s. 2-12. Cyt. za: J. Mariański. Religia i Kościół, jw. s. 131.
[5]           Szczegółowe wyniki podaje J. Mariański. Por. J. Mariański. Religia i Kościół, jw. s. 135-150.

[6]           Por. J. Mariański. Obraz polskiej młodzieży, jw. s. 99-100.

Zaangażowanie religijne osoby jako czynnik wpływający na jej stosunek do nauczania kościelnego

przez
5/5 - (2 votes)

Zgodnie z powszechnym doświadczeniem ludzie różnią się zaangażowaniem religijnym.

Są osoby nie wierzące w Boga. Są osoby, które uważają się za wierzące lecz nie praktykujące. Takie osoby pozostają często poza zasięgiem przekazów wyrażających nauczanie kościelne. Osoby bardziej zaangażowane religijne mają większą szansę przyswojenia sobie treści doktrynalnych przekazywanych wiernym przez  ich kościoły.

Typowymi wskaźnikami zaangażowania religijnego są codzienna modlitwa i uczestnictwo w nabożeństwach. Osoby częściej wykonujące te praktyki powinny w  większym stopniu przyswoić sobie treści doktrynalne swej religii.

Można by sądzić, że osoby, które częściej spełniają te praktyki, są bardziej świadome tradycyjnej nauki kościelnej o wiecznym niebie i wiecznym piekle. Takie osoby mogą mieć nieprzychylny stosunek do idei powszechnego zbawienia.

Z drugiej strony jednak, osoby bardziej zaangażowane religijnie mogą w większym stopniu samodzielnie korzystać z lektury dotyczącej problemów związanych z ostatecznym losem człowieka czyli problemów eschatologicznych. Jest większa szansa, że takie osoby zetknęły się wcześniej z ideą powszechnego zbawienia. Być może osoby takie czytały jakieś publikacje ks. Hryniewicza lub innych autorów mających pozytywny stosunek do powszechnego zbawienia. Jak wynikało z danych przedstawionych w punkcie 1.1. (Tab.3), osoby związane z Kościołem nieco częściej akceptowały ideę powszechnego zbawienia niż osoby „wierzące na swój sposób” lub niewierzące.

Rozważania te skłoniły mnie do tego, by w niniejszym badaniu uwzględnić takie wskaźniki zaangażowania religijnego, jak regularna modlitwa i regularny udział w nabożeństwach. Postanowiłem także badać stopień znajomości idei powszechnego zbawienia. Z uwagi na nieoczywisty charakter wpływu, jaki mogą mieć te  czynniki na stosunek do nadziei powszechnego zbawienia, przyjąłem, że rola wspomnianych czynników będzie wyłącznie przedmiotem pytań badawczych a nie hipotez.

Wspólnoty religijne

przez
5/5 - (2 votes)

Trzecim typem wolności religijnej jakiego przedstawienia dokonuje Sobór, jest wolność wspólnot religijnych. Jak możemy przeczytać: „Wolność, (…), przysługująca poszczególnym osobom, powinna być im przyznana również wtedy, gdy działają wspólnie. Zarówno bowiem społeczna natura człowieka, jak i społeczna natura samej religii wymagają istnienia wspólnot religijnych[1].” Jak więc widać za podstawę tej wolności ojcowie soborowi uznali godność osoby ludzkiej jak również społeczną naturę człowieka oraz samą naturę religii.

Nowością jest uznanie za podmiot tego prawa nie tylko Kościoła Katolickiego ale także innych wspólnot religijnych[2]. Jest to konsekwencją tego iż, skoro podmiotem wolności religijnej jest każda osoba, również taka która nie wyznaje wiary katolickiej, to zgodnie z nauczaniem soboru, wolność religijna powinna zostać takim osobom przyznana również wtedy kiedy takie osoby działają wspólnie.

Sobór wskazuje też że „Wolność Kościoła jest podstawową zasadą w stosunkach pomiędzy Kościołem i władzami publicznymi oraz całym porządkiem cywilnym[3].” Z tej racji wspólnotom religijnym przysługują konkretne uprawnienia. Szczegółową strukturę tych uprawnień możemy odnaleźć w Dokumencie Stolicy Apostolskiej z 1981r.

Należą do niej między innymi: prawo do posiadania hierarchii lub innej struktury kierowniczej oraz do wyboru władz w sposób wolny i zgodny ze swoimi konstytucjami[4], prawo do swobodnego wypełniania przez przełożonych posługi religijnych i utrzymywania łączności z wyznawcami, a w kościele katolickim i innych kościołach chrześcijańskich do swobodnego wyświęcania kapłanów oraz obsadzania stanowisk kościelnych[5], prawo do posiadania własnych instytutów formacji religijnej oraz studiów teologicznych[6], prawo do otrzymywania, publikacji i korzystania z książek o tematyce religijnej[7], prawo do głoszenia i przekazywania prawd wiary, nawet poza miejscami kultu a także nauczania doktryny moralnej oraz wymiany doświadczeń w dziedzinie wychowania[8], prawo do posługiwania się w swojej działalności środkami społecznego przekazu[9], prawo do prowadzenia działalności wychowawczej, oświatowej, charytatywnej oraz prawo do zakładania stowarzyszeń i instytucji prowadzących taką działalność, prawo do kontaktów władzy duchownej z lokalnymi wspólnotami religijnymi oraz rozpowszechniania dokumentów i tekstów ogłoszonych przez zwierzchników wspólnot wyznaniowych.

[1] DWR 4.

[2] DWR 4, 13.

[3] DWR 13.

[4] DSWR 4.

[5] Tamże, DWR 3.

[6] DSWR 4.

[7] Tamże, KDK 76.

[8] DSWR 4.

[9] Tamże.